Utracone prawa miejskie.

   Żyjemy w czasach internetu - jest to niezaprzeczalny fakt. W latach swojego dzieciństwa posiadałem kartę biblioteczną i często szukałem informacji w internecie. Czasy się zmieniły diametralnie. Szukając informacji nadal można zajrzeć do biblioteki... jednak już cyfrowej.
   W związku z powyższym postanowiłem sprawdzić pewną informację, która na wikipedii - najczęściej wykorzystywanej obecnie encyklopedii - ograniczona jest do jednego zdania:

W wyniku carskiej reformy administracyjnej Zambrów utracił prawa miejskie w 1870 r., które odzyskał decyzją rządu polskiego w 1919 r.

   Informacja lakoniczna. Jak więc to było?

  W wyniku klęski powstania styczniowego zaborca przystąpił do represji. W ich wyniku zginęło wiele tysięcy ludzi, kilkadziesiąt tysięcy uczestników walk została zesłana na Syberię a społeczeństwo polskie zostało poddane wzmożonej rusyfikacji.
   Zaborca przeprowadził również reformę administracyjną, która przyniosła całkowitą unifikację ustroju administracyjnego Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim. Utracono więc resztki autonomii.

   Reformę wprowadzała ustawa rosyjska z 31 grudnia 1866 r. (Dziennik Praw, t. 66, s. 119, ok. 82 Mb). 

   Dotychczasowa gubernia augustowska została podzielona na gubernię łomżyńską i gubernię suwalską. W skład guberni łomżyńskiej weszły powiaty: łomżyński, wysokomazowiecki, ostrowski, pułtuski, makowski, ostrołęcki, kolneński i szczuczyński. W pobliżu Zambrowa miastami powiatowymi zostały Łomża i Mazowieck (obecnie Wysokie Mazowieckie). Zambrów znalazł się więc w Guberni Łomżyńskiej i powiecie łomżyńskim. Jednak nie to było dla Zambrowa najgorsze. W kolejnych latach w ramach represji, miastom, które czynnie popierały powstanie odebrano prawa miejskie, powodując w wielu przypadkach ich upadek.
   W latach 1869-1870 przeprowadzona została w całym Królestwie Polskim reforma miast. W jej wyniku 338 miast (z 452 istniejących) utraciło prawa miejskie, zostając przemianowanymi na osady. Osada była stosowaną w Rosji jednostką administracyjną nieposiadającą praw miejskich, ale także niezaliczaną do wsi.
   Na posiedzeniu nr 337 Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim, które odbyło się 11 lutego 1870 roku postanowiono:

"Istniejące w gubernji łomżyńskiej miasta: Wizna, Zambrów, Nowogród w powiecie łomżyńskim (...) - zamienić na osady (...)". (Dziennik Praw, t. 241, s. 81, ok. 77 Mb). 

 

   Postanowienie zostało ogłoszone w dniu 31 maja 1870 roku. Mieszkańcy Zambrowa musieli czekać niemal 50 lat na odzyskanie praw miejskich. Stało się to dopiero w 1919 roku. 4 lutego tego roku wydano Dekret o samorządzie miejskim (Dz. U. Nr 13, Poz. 140, str. 161). Został on podpisany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, Prezydenta Ministrów Ignacego Jana Paderewskiego i Ministra Spraw Wewnętrznych Stanisława Wojciechowskiego.

   Zambrów w powyższym akcie prawnym znalazł się on wśród 150 miast pod pozycją nr 143. Status miast na tej liście był różny pod względem praw miejskich. Zambrów znalazł się w grupie 35 osad miejskich, które zostały wcześniej pozbawione praw miejskich przez władze zaborcze w latach 1869-1870.

   Źródła:
1. Dziennik ustaw
2. Podlaska Biblioteka Cyfrowa
3. Historia Łomży
4. Wikipedia.pl