Siedzę przed komputerem i bezszelestnie przewracam kolejne
strony - karty historii zgubione przez wieki. Pamięć o przodkach i ich losach
odchodzi w zapomnienie. Tracimy wiedzę, patrząc jedynie w przyszłość i zmagając się z
codziennymi problemami. Trafiliśmy do województwa podlaskiego, które obchodzi
500 lat historii. Jak obchodzić to święto skoro zambrowska parafia pod
wezwaniem Trójcy Przenajświętszej w Zambrowie obchodzi w tym roku, dokładnie 4 maja - 730 rocznicę powstania? Zapomnieliśmy, że naszych korzeni
trzeba szukać u zarania państwa polskiego. Władcy mazowieccy konkurowali z
Piastami próbując stworzyć konkurencyjny wobec nich ośrodek władzy państwowej. Osadnictwo na terenie powiatu zambrowskiego to działania władców mazowieckich.
"Rozległe puszcze na ziemiach:
łomżyńskiej, różańskiej i nurskiej nad Narwią i Bugiem rozdane były przez
książąt mazowieckich już w XIII stuleciu. W trójkącie, jaki tworzą obie rzeki w
zbliżaniu się do ujścia pod Serockiem, mieściły się obszerne dobra kościelne.
Po unii litewsko-polskiej otwarły się dla kolonizacyi kresy łomżyńskie, nurskie
i liwskie, dotykające Prus i Litwy".
 |
| Historyczny podział Mazowsza (źródło: Wikipedia) |
Przedzieram się przez zadrukowane kartki na ekranie
komputera, wybierając fakty i zdarzenia. Miejsca choć dawne, wciąż
teraźniejsze. Pamiątki historii – tej zapomnianej, zgubionej przez wieki? Czy
tylko straconej przez chwilę, przez prędkość żywota?
"Doszły nas wiadomości o
następujących darowiznach i sprzedażach łanów przez Janusza Starszego
przeważnie na kresach łomżyńskich i nurskich (…):
W 1413 w Łomży trzem dziedzicom w
zamian za wieś Targonie, w ziemi ciechanowskiej, nadał 40 łanów nad rzeką
Śliną, pod Łomżą. Powstała wieś Targonie, w powiecie zambrowskim (…).
W 1418 w Łomży darował
Swiętosławowi i Broniszowi z Rutkowa 20 łanów. Powstała wieś Rutki.
Znane nam nadania następcy
Janusza, Bolesława IV (1429-1454), dotyczą głównie kresów nurskich.
W 1437 w Ciechanowie darował
czterem synom Falenty z Mrzesk 20 łanów nad rzeką Prątnikiem, pod Zambrowem.
Powstała wieś Prątnik.
Doszły nas wiadomości o
następujących darowiznach i sprzedażach Janusza II w ziemi łomżyńskiej od r.
1471.
W 1476 w Nowogrodzie w zamian za
grunta i młyn w Chorzelach, w ziemi ciechanowskiej, nadał 10 łanów nad
strumieniem Sulkowstok, pod Zambrowem. Powstała wieś Chorzele".
 |
| Herb Mazowsza (źródło: http://ksiestwomazowieckie.cba.pl/flaga.html) |
Problemy odległe, choć wciąż tak nam bliskie. Podziały
majątków, kłótnie rodzinne. Rodziny jak drzewa porosły i nie chcą się zmieścić
na papieru kartce.
"Podobnie, jak w wiskiem,
rozdrobnienie własności dokonywa się w ziemi łomżyńskiej. Wieś Konopki,
ufundowana w powiecie zambrowskim na 30 łanach nad strumieniem Koprzywnicą,
nadanych w r. 1421, 1422, 1439 przez Janusza Starszego i Bolesława IV braciom:
Sandkowi i Klemensowi, 1509 miała dziedziców trzydziestu dziewięciu, a w 1521
pięćdziesięciu ośmiu".
Obecnie wyścig na Marsa, kiedyś wyścig na Księżyc, Drang
nach osten i Dziki Zachód, a kto pamięta, że nasze tereny też były obiektem wyścigu?
"Książęta pociągali ludność do
puszcz kresowych darowiznami, tanią sprzedażą, niekiedy korzystną zamianą łanów
nie po to, żeby z niej organizować osady żołnierskie, wtedy już zbyteczne, lecz
dla zysków materyalnych. Nawet darowizna zapewniała dochód z ciężarów w naturze
według prawa polskiego, z czynszu w gotowiźnie według prawa niemieckiego".
Cytaty pochodzą z Rozdziału I Osadnictwo w ziemiach
mazowieckich kresowych, książki „Szkice z dziejów szlachty mazowieckiej”
Władysława Smoleńskiego wydanej w 1908 roku.
bezpośredni link do pliku PDF:
Małe sprostowanie. Mazowszem też władali Piastowie - dynastia ta sama co w Koronie. Choć oczywiście konkurowali... I raczej "w ziemi łomżyńskiej, nurskiiej" a nie "na ziemi...". Mowa tu bowiem o jednostce administracyjnej, jaką były ziemie od XIII/XIV w. aż do rozbiorów.
OdpowiedzUsuńKresy nurskie i liwskie dotykały raczej Wlk. Księstwa Litewskiego, a nie Litwy, tylko ziem ruskich tegoż księstwa.
Czy to też jest cytat z ksiażki: "Podobnie, jak w wiskiem, rozdrobnienie własności dokonywa się w ziemi łomżyńskiej"? Bo dwa błędy - albo w ziemi wiskiej, albo w Wiskiem... I nie "dokonywa" a "dokonuje". To pewnie jednak uwaga do autora cytatu, a nie do cytującego...
Nie mniej i tak miło się czyta ;-)
Kresy nurskie i liwskie graniczyły z Podlasiem (z ziemiami drohicka i bielską), które było częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego. Już widzę miny podlaskich panów-braci na wieść, że mieszkają w "ziemi ruskiej". :)
UsuńDzięki za komentarz. Szczegółowej wiedzy nigdy nie za wiele.
OdpowiedzUsuńW odniesieniu do pisowni to zamieściłem cytaty z książki „Szkice z dziejów szlachty mazowieckiej” Władysława Smoleńskiego - pisownia oryginalna, a w związku z tym że wydana została na początku ubiegłego wieku słownictwo i składnia wydają się już archaiczne. Wprowadziłem znaki cydzysłowia i dodam numery stron - łatwiej będzie rozróżnić, że to cytaty.