Zambrów na starych mapach.

   W przepastnych zasobach internetu można znaleźć stare mapy. W niniejszym wpisie przedstawię 23 stare mapy, których elektroniczne wersje znalazłem na stronie internetowej www.raremaps.com 

   Starałem się wybierać mapy na których można było znaleźć Zambrów. Przedstawiłem poniżej jedynie fragmenty map, ale jednocześnie zamieściłem linki do stron ze szczegółowym opisem mapy oraz jej pełnowymiarową wersją. Sam ograniczyłem się do podania jedynie autora mapy, jej tytułu oraz miejsca i roku powstania. Część z map opatrzyłem swoim komentarzem, gdy jakiś element mapy zwrócił moją szczególną uwagę.

1. Gerhard Mercator: Polonia et Silesia, Amsterdam / 1585 (1610)
http://www.raremaps.com/gallery/detail/23532/Polonia_et_Silesia/Mercator.html

   Najstarsza mapa w zasobach portalu www.raremaps.com na której można znaleźć Zembrow. Znajduje się on w ramach Mazowsza (Mazovia).

2. Matthaus Merian: Polonia Regnum et Silesia Ducatus, Frankfurt / 1638 ca
https://www.raremaps.com/gallery/detail/29082/Polonia_Regnum_et_Silesia_Ducatus/Merian.html\

   Na poniższej mapie warto zwrócić, że obok Mazowsza (Mazovia), zielonymi granicami zostało przedstawione Podlasie (Pod Lachia). Mapa ta w sposób obrazowy pokazuje jedną z dwóch najbardziej prawdopodobnych genez powstania nazwy Podlasie. Poniżej zamieszczam cytat z Wikipedii:

Druga równie prawdopodobna wersja to taka, że Podlasie wzięło swą nazwę od Lachów, czyli Polaków zamieszkujących te tereny. Twierdził tak m.in. znakomity znawca etnografii Podlasia i etymologii – Zygmunt Gloger, który uważał, że nazwa Podlasie nie powstała od lasów, jak nazwa Polesie, ale od Lachów (nazwa plemienia), przy granicy, których ciągnęło się Podlasie. Było to zatem pod-lasze (...)^[3] W tym przekonaniu popierał Glogera, także inny znany ówczesny regionalista Józef Mikulski, który pisał: Mazurzy zwartą ławą osiedli ziemie od środkowej Wisły do Liwca. Za Liwcem natomiast przemieszali się z ludnością ruską, która z czasem, naturalnym biegiem rzeczy uległa ich kulturze, przyjmując kulturę polską jako swoją. Jednak kraj leżący za Liwcem długi czas zwano Podlasze tj. kraj <<pod Lachami>>, co z czasem z mazurska przerobiono na Podlasie^[4].

3. Nicholas Sanson: La Prusse Duche divisee en Royale et Ducale La Royale . . . 1703, Paris / 1659
https://www.raremaps.com/gallery/detail/25208/La_Prusse_Duche_divisee_en_Royale_et_Ducale_La_Royale_1703/Sanson.html

4. Nicholas Sanson: Estats De La Couronne De Pologne ou sont les Royaume de Pologne, Duches et Provinces De Prusse, Cuiave, Mazovie, Russie Noire Yc Duches De Lithuanie, Volynie Podolie &c. De L'Ukraine &c . . . 1703, Paris / 1703 https://www.raremaps.com/gallery/detail/25154/Estats_De_La_Couronne_De_Pologne_ou_sont_les_Royaume_de_Pologne_Duches_et/Sanson.html


   Na poniższej mapie Mazowsze i Podlasie.

 
5. John Senex: Poland and other the Countries belonging to the Crowne According to the Newest Observation 1719, London / 1719
https://www.raremaps.com/gallery/detail/25155/Poland_and_other_the_Countries_belonging_to_the_Crowne_According_to_the/Senex.html

6. John Senex: Poland and other the Countries belonging to the Crowne According to the Newest Observation 1719, London / 1719 https://www.raremaps.com/gallery/detail/27783/Poland_and_other_the_Countries_belonging_to_the_Crowne_According_to_the/Senex.html

7. Matthaus Seutter: Poloniae Regnum ut et Magni Ducatus Lithuaniae . . ., Augsburg / 1730
https://www.raremaps.com/gallery/detail/27023/Poloniae_Regnum_ut_et_Magni_Ducatus_Lithuaniae/Seutter.html

8. Jean Baptiste Nolin: Le Royaume de Pologne Comprenant les Etats de Polo gnes et de Lithuanie, Divisez en Provinces; et Subdivisez en Palatinats, Selon les Memoires de Starovolfe, de Hartknoch, et de plusiers Autres . . . 1742, Paris / 1742

https://www.raremaps.com/gallery/detail/27926/Le_Royaume_de_Pologne_Comprenant_les_Etats_de_Polo_gnes_et_de_Lithuanie/Nolin.html

9. Tobias Mayer / Homann Heirs: Mappa Geographica Regni Poloniae ex novissimis quotquot sunt mappis specialibus composita et al L.L. Stereographicae projectionis revocata a Tob. Mayero. . . . MDCCLVII, Nuremberg / 1757 https://www.raremaps.com/gallery/detail/30007/Mappa_Geographica_Regni_Poloniae_ex_novissimis_quotquot_sunt_mappis/Mayer-Homann%20Heirs.html

   Na poniższej mapie nie zamieszczono Zambrowa.

10. Friedrich Gottlieb Berger: Tabula Geographica Imperii Germanici per novissimas observationes emnedata jussuque Academ. Regiae et Eleg. Litt. Bor. descripta in qua simul Stationes . . . 1762, Berlin / 1762
https://www.raremaps.com/gallery/detail/11515/Tabula_Geographica_Imperii_Germanici_per_novissimas_observationes_emnedata/Berger.html

11. Jean Janvier / Jean Lattre: L'Alemagne Divisee pars Cercles . . ., Paris / 1762
https://www.raremaps.com/gallery/detail/27185/LAlemagne_Divisee_pars_Cercles/Janvier-Lattre.html

12. Johann Gottlieb Facius & Georg Sigismund Facius: Carte exacte d'une Partie de L'Empire de Russie et de la Pologne meridionale renfermant l'Ukraine, la Podolie, la Volhynie, la Russie, la petit Pologne, la Mazovie, et une Partie de la Lithuanie . . . 1769, Bonn / 1769 https://www.raremaps.com/gallery/detail/22234/Carte_exacte_dune_Partie_de_LEmpire_de_Russie_et_de_la_Pologne/Facius-Facius.html

   Ciekawa mapa na której można znaleźć "Zambrow" i na wschód od niego "Zembro" - błąd?

13. Johann Wilhelm Jaeger / Johann Gottlieb Facius: Carte exacte d'une Partie de L'Empire de Russie et de la Pologne meridionale renfermant l'Ukraine . . . / Seconde Feuille du Theatre de la Guerre entre les Russes et les Turcs contenant la Bulgarie la Macedonie la Thracie la Natolie . . . Cypr, Bonn / 1770 https://www.raremaps.com/gallery/detail/24415/Carte_exacte_dune_Partie_de_LEmpire_de_Russie_et_de_la_Pologne/Jaeger-Facius.html

14. C. Dilly & G. Robinson: Poland, Shewing the Claims of Russia, Prussia & Austria from the best Authorities, London / 1785 https://www.raremaps.com/gallery/detail/28231/Poland_Shewing_the_Claims_of_Russia_Prussia_and_Austria_from_the_best/Dilly-Robinson.html

   Kolejna mapa na której nie znajdziemy Zambrowa. Pełna wersja mapy pokazuje maksymalny zasięg terytorialny Polski przedrozbiorowej. Warto sprawdzić.

15. William Faden: A New Map of the German Empire, and the Neighbouring States with the Principal Post Roads, Originally Published by the Royal Academy of Berlin . . . 1788, London / 1788
https://www.raremaps.com/gallery/detail/24138/A_New_Map_of_the_German_Empire_and_the_Neighbouring_States_with_the/Faden.html 

16. Laurie & Whittle: A New Map Of The Kingdom of Poland with its Dismembered Provinces and the Kingdm. Of Prussia . . .1794, London / 1794
https://www.raremaps.com/gallery/detail/22664/A_New_Map_Of_The_Kingdom_of_Poland_with_its_Dismembered_Provinces_and_the/Laurie%20&%20Whittle.html

17. Gilles Robert De Vaugondy: Le Royaume De Pologne, divise selon les Partages faits en 1772, 1793 et 1795, etnre la Russie, la Prusse et l'Autriche . . . , Paris / 1796 ca
https://www.raremaps.com/gallery/detail/29524/Le_Royaume_De_Pologne_divise_selon_les_Partages_faits_en_1772_1793_et/De%20Vaugondy.html
   Polska rozdarta przez zaborców. Podane zostały daty i granice poszczególnych rozbiorów.

18. Tranquillo Mollo: Polen nach den Letzten Friedenshlüssen . . ., Vienna / 1800 ca
https://www.raremaps.com/gallery/detail/29607/Polen_nach_den_Letzten_FriedenshlAssen/Mollo.html
   Na mapie przedstawione zostały najprawdopodobniej granice Księstwa Warszawskiego.

19. John Pinkerton: Prussian Dominions, London / 1811
https://www.raremaps.com/gallery/detail/19850/Prussian_Dominions/Pinkerton.html
   Uwagę zwracają duże kompleksy leśne.

20. John Thomson: Poland, Edinburgh / 1817
https://www.raremaps.com/gallery/detail/25379/Poland/Thomson.html
 

21. Philippe Marie Vandermaelen: Europe No. 14 Partie De L'Allemagne [Poland etc.], Brussels / 1825
https://www.raremaps.com/gallery/detail/19805/Europe_No_14_Partie_De_LAllemagne_Poland_etc/Vandermaelen.html

22. Jeremiah Greenleaf: Prussian States, New York / 1842
https://www.raremaps.com/gallery/detail/19140/Prussian_States/Greenleaf.html

23. Joseph Hutchins Colton: Prussia And Saxony, New York / 1857
https://www.raremaps.com/gallery/detail/22487/Prussia_And_Saxony/Colton.html

    Kolejna mapa na której nie znajdziemy Zambrowa, ale nie ma tu też innych miasta, np. Łomży. Zamiast nich są inne mniejsze miasta, np. Rutki i Piątnica. Czy to efekt działań zaborcy, który dążył do umniejszania roli miast ważnych w historii Polski. Warto przypomnieć, że w wyniku carskiej reformy administracyjnej Zambrów utracił prawa miejskie w 1870 r.

   Zapraszam do lektury kolejnych wpisów. Wkrótce przedstawię mapy z XX wieku.